2020’nin ekolojik muhasebesi
Katledilen çevre aktivistleri, sıcalık rekorları, yangınlar, karbon salınımı, termik santraller, çekirge istilaları, kuraklık, seller...
2020 episodes (22)
Dünya tarihindeki kitlesel hayvan katliamları
Hayırsız Ada laneti, Danimarka’da öldürülen 17 milyon vizon, kuş gribi, domuz gribi, Covid 19, endüstriyel hayvancılık...
Nükleer enerji ve çevre felaketleri
Bu haftaki Havadan Sudan'da Sezai Ozan Zeybek ve Hilal Alkan, konukları Fransız Bilimsel Araştırma Grubu'ndan araştırmacı Sezin Topçu ile dünyada endişe yaratan "nükleer" kavramını, nükleer çevre felaketlerini ve bu alanda faaliyetleri konuşuyor.
Patates: Tüm dünya tarihini değiştiren aktör
Patates dünya tarihini nasıl değiştirdi? Ozan Zeybek & Hilal Alkan: "7 yıl savaşlarında Prusya patates sayesinde ayakta kalmayı başarıyor. 2. Dünya Savaşı’nda Hyde Park patates tarlasına dönüştürülmüş, Avrupa’daki diğer birçok park gibi. İspanyollar, G. Amerika’daki kolonilerde zorla çalıştırdıkları 160 bin yerliyi patatesle beslemiş. Bugün İngiltere-İrlanda arasındaki gerilim 1845’te İrlanda’da 1 milyon kişinin ölümüne yol açan patates kıtlığı sürecine dayanır..."
Paraguay: Soya ve pamuk üretimi ışığında toprak mülkiyeti, ormansızlaştırma, toprak reformu ve monokültür
Havadan Sudan’da bu hafta; Paraguay’daki soya ve pamuk üretimi ışığında toprak mülkiyeti, ormansızlaştırma, değişen hükümetlerin farklı politikaları, toprak reformu ve monokültür tarım meseleleri tartışılıyor.
Mikroplastik sorunun çözümü yok, hayat tarzımızı değiştirmek zorundayız!
Ozan Zeybek ve Hilal Alkan bu haftaki Havadan Sudan’da konukları Mine Tekman ile birlikte denizlerdeki plastik, mikroplastik ve çöp meselesini ele alıyorlar. Deniz biyologu Mine Tekman, denizlerdeki mikroplastik ve çöp sorununun çözümü olmadığını vurgularken bu meselenin hayvanlar ve diğer canlılar açısından olumsuz sonuçlarını değerlendiriyor.
"Kaz Dağları-Kirli Altın"
Ozan Zeybek ve Hilal Alkan bu haftaki Havadan Sudan’da konukları -Mekanda Adalet Derneği’nin kurucularından- Sinan Erensu, “Kaz Dağları-Kirli Altın” raporunu detaylarını ve Türkiye’de son yıllarda artan madencilik faaliyetlerini çevresel sonuçlarıyla ele alıyor.
Dünyada ve Türkiye'de deniz ekosistemlerinin yok edilişi...
Ozan Zeybek ve Hilal Alkan bu haftaki Havadan Sudan programında konukları deniz biyoloğu ve çevre aktivisti Mert Gökalp ile Türkiye ve dünyada deniz ekosistemlerinin yok edilişini ele alıyor.
Büyük ekonomiler
Sezai Ozan Zeybek, bu haftaki Havadan Sudan'da bir önceki nesil ve günümüzün ekonomik koşulları ve hayallerini ekolojik boyutuyla Kerim Rota'nın "Barış ve Sinem'in orta direk olma hayali" yazısı üzerinden değerlendiriyor...
İklim değişikliği ekseninde doğalgaz “müjde”si
Ozan Zeybek ve Hilal Alkan bu haftaki Havadan Sudan programında Karadeniz’de bulunan doğalgazı iklim değişikliği ekseninde değerlendirirken; fosil yakıtlar tarihinin ulus devletlerle ilişkisini anlatıyor. "İktidar bir PR çalışması olarak kriz vurdukça müjdeler veriyor! Doğalgaz çıkarma meselesini iklim değişikliğini göz ardı ederek bir “müjde” olarak duyurmak mümkün değil..."
Yaşam hakkı politiktir!
Ozan Zeybek ve Hilal Alkan bu haftaki Havadan Sudan programında Hayvan Hakları İzleme Komitesi’nden Fatma Biltekin ile Türkiye’deki hayvan hakları ihlallerini siyasi düzenlemeler ve yasalar kapsamında ele alıyorlar. "Hayvanları Koruma Kanunu, hayvan haklarını korumuyor. Bu daha çok hayvanların nasıl sömürüleceği ile ilgili maddelerinin olduğu bir kanun. Sokakta yaşayan bir hayvana şiddet uygulamak hala suç kapsamında değil, kabahat sayılıyor ve yalnızca 947 TL cezası var. Türkiye’de hayvan ticaretiyle ilgili veriler saklanıyor. Sadece bizden değil, milletvekillerinden de saklanıyor çünkü bu birilerinin rant kapısı. Ucuz et politikasıyla kimlerin ceplerinin dolduğunu bilmemizi istemiyorlar."
Son 10 yılda hayvancılıkla ilgili Türkiye’de ne değişti?
Hilal Alkan ve Ozan Zeybek, Havadan Sudan’da Türkiye’de son 5-10 senede hayvancılıkla ilgili yaşanan değişimleri, hayvancılık, yerli üreticiler ve GDO’lu etler ekseninde değerlendiriyorlar. "Hızla artan gıda fiyatları karşısında Türkiye’nin çıkış planı canlı hayvan ithalatı oldu. Türkiye’de 2014’te 48 bin canlı hayvan ithal edilmişken, 2018 yılında 1,5 milyon hayvan ithal edilmiş. Etin Brezilya’dan, Uruguay’dan veya Venezuela’dan gelmesi, hayvanların küçücük kapalı alanlarda hastalıklarla boğuşarak, uzun deniz yolculukları yapmaları demek. Türkiye ithal ettiği eti, Suriye veya Venezuela gibi kriz halindeki ülkelere satıyor. Ve iklim krizi yokmuşçasına buna “ticaret” deniyor. İşte Türkiye’nin çıkış planı bu."
Et yemeli mi yememeli mi?
Ozan Zeybek ve Hilal Alkan bu haftaki Havadan Sudan programında tüm dünyada artan et tüketimiyle beraber et yemenin ahlaki boyutunu tartışırken, hayvancılık endüstrisini iklim kriziyle birlikte yeniden sorguluyorlar: "Verilere göre 2 sene önce yalnızca eti için 80 milyar hayvan öldürülmüş. Yani kişi başına 10 hayvan düşüyor. 1961’de 71 milyon ton et üretilirken, 2017’de 341 milyon tona yükselmiş. Dünya çapında zenginlik arttıkça hayvansal tüketim artar şeklinde bir trend oluşmuş durumda. ABD’liler senede 120 kg et tüketiyorlar. 1960’la 2018 yılları arasındaki et tüketimine baktığımızda; Avrupa ve ABD’de et tüketimi 2 kat artmışken, Asya’da 14 kat artmış. 1960’larda Çin’de senelik kişi başına 3.3 kg et düşerken, bu rakam 60 kg’a yükselmiş."
İklim değişikliğinin gerçek sorumlusu kim?
Ozan Zeybek ve Hilal Alkan bu haftaki Havadan Sudan programında hedefi büyüme olan, ulus devlete dayalı bir sistemde iklim kriziyle nasıl ve ne kadar mücadele edilebileceğini tartışırken, iklim değişikliğinin gerçek sorumluları kim sorusuna yanıt arıyorlar. Ülkeler iklim kriziyle nasıl mücadele ediyor? "Dünyanın en zengin %10’luk kesini emisyonların %50’sinden sorumluyken, en tepedeki %20’lik kesim ise %70’inden sorumlu. Çin dünyada en fazla karbon emisyonuna sebep olan ülke konumunda, hatta ABD’yi bile geride bıraktı. Bir taraftan kömür madenlerine de yatırım yapmaya devam ediyor. Ülkelerin kişi başına saldıkları emisyona bakıldığında listenin başında ABD, Avustralya, Rusya, Almanya ve İngiltere gibi ülkeler var. Türkiye de dünya ortalamasına yakın ama payını giderek arttırıyor ve bir yandan da kömür santralleri yapıyor. Atmosferi yoksullar ısıtmıyor; bundan zengin, üst-orta sınıf sorumlu."
Büyük karbon piyasasının perde arkası
Ozan Zeybek ve Hilal Alkan bu haftaki bölümde karbon emisyonlarının azaltılması için kurulan sistemlerin perde arkasındaki büyük karbon piyasasını ele alıyorlar: "Seyahatlerinizde veya etkinliklerinizde neden olduğunuz karbon salınımını para karşılığında nötrleyen şirketler var. Shell, Avis ve Easyjet gibi firmalar karbon nötr şirketler olduklarını iddia edebiliyorlar çünkü şirketlere veya aracılara para ödeyerek karbon salınımlarını nötrleyebiliyorlar. Ülkelerin, büyük şirketlerin ne kadar karbon salabileceğine dair izinler var. Bu sınır aşıldığında başkalarının elinde bulunan kullanılmayan/fazla izinleri satın alarak karbon salınımlarına devam edebiliyorlar."
Gezi Parkı direnişinin kitleselleşmesinin 7. yılında Türkiye
Ozan Zeybek ve Hilal Alkan Gezi Parkı direnişinin kitleselleşmesinin 7. yılında Gezi’de geçirdikleri 15 günde yaşadıklarını paylaşırken, 7 senede gelinen noktayı son gelişmeler ışığında değerlendiriyorlar...
Neden doğa için harekete geçemiyoruz?
Ozan Zeybek ve Hilal Alkan bu programda ‘doğaya verdiği zararı bilinse de önlenmeyen” durumlardaki eylemsizliğin sebeplerini bilişsel psikoloji ışığında açıklıyor. Hangi durumlar eylemsizliğe yol açıyor? Doğaya verdiğimiz zararın farkında olduğumuz halde neden atıl kalıyoruz? Ozan Zeybek: "Kasalarda poşet istemek zorunda kalmak bike poşet kullanımı azaltacak bir yöntem. Çünkü insanlar fazladan enerji harcamak zorunda kaldıklarında bundan kaçınıyorlar." Hilal Alkan: Fabrika ayarlarımız az plastik kullanmayı, az karbon tüketmeyi mümkün kılsa biz hepimiz bu ayarlarla seve seve yaşayabiliriz. Sistemde verili olan seçeneklerin, doğaya uyumlu olması gerekir... İklim değişikliği, plastik ve yok olan türler gibi konularda çok hızlı harekete geçilmesi gerekirken, insanlar bir türlü adım atamıyor.
Bitkilerin düşünme eğilimleri var mıdır?
Ozan Zeybek ve Hilal Alkan "Bitkilerin sahip oldukları bir takim kapasiteleri biz nasıl olur da fark etmeyiz?" sorusunu yanıtlarken, bitkilerle insanoğlu arasındaki sınırı zorluyorlar. Biz mi bitkileri kullanıyoruz yoksa bitkiler mi bizi kullanıyor? Önceki program ile paralel hatta ilerleyen bu programda bu kez hayvanların değil bitkilerin faillik durumları sorgulanıyor.
Hayvanların kültürü var mıdır?
Ozan Zeybek ve Hilal Alkan "Hayvanların kültürü var mıdır?" sorusunu yanıtlarken, doğa ve insan bilimleri arasındaki sınırı zorluyor. İnsan merkezcilik ışığında hayvanların yapabildikleri fakat insanların bunu görmeyi reddetmesini değerlendirirlerken aradaki ayrımı görmeye çalışarak insanlara atfedilen özelikleri ve kavramları hayvanlar için yeniden düşünüyorlar.
Bugün üretilen plastiğin %40’ı 1 ay içinde çöpe gidiyor
Havadan Sudan'da Hilal Alkan ve Sezai Ozan Zeybek Plastik Atlası'ndan yola çıkarak plastik sorununu konuşuyor: "Şu an dünyada kişi başına 1 tondan fazla plastik düşüyor. 7 Milyar insan olduğunu düşünürsek inanılmaz bir rakam. Var olan plastiklerin %44'ü 2000 yılından sonra üretilmiş durumda ve aynı hızla devam ediyor. Plastik, bütün besin zincirinin her kademesinde olan bir şey. Konuşulmayan ama bilinen sorunlardan biri. 'Fast fashion' denilen bir akım ortaya çıktı. Kıyafetlerimize aldığımız kahve bardaklarına yaptığımız muameleyi yapıyoruz. ABD’de senede 4 milyon ton kıyafet atılıyor."
Gündem: Corona
Ozan Zeybek ve Hilal Alkan Havadan Sudan'da salgınların tarihselliğini ve ortaya çıkma koşullarını ele alıyor. "İnsan eskiden beri sürekli yaban hayatıyla iç içe yaşadığı için hastalıkların da tarihi eski. İçinde bulunduğumuz koşullar herhangi bir salgını mümkün kılıyor. Dünyada hçbir zaman tek bir türün mensubu yaşamadı."
Dünya tarihini etkileyen çevresel faktörler
Ozan Zeybek ve Hilal Zeybek bu haftaki Havadan Sudan programlarında, toplumsal hayatımızla, yediklerimiz/içtiklerimiz veya doğadaki değişimler arasındaki pek görünmeyen bağları ve ağları sorguluyorlar. Siyasi gelişmeleri veya tarihi olayları çevresel faktörlerden ayrı düşünemeyeceğimizi örneklerle açıklıyorlar. Ozan Zeybek: ''Suriye’deki iç savaşı açıklarken, arka plandaki iklim meselesini görmek gerekiyor. 2006-2011 arasında Suriye’de büyük bir kuraklık yaşanıyor. Bu dönemde yaklaşık 1 milyon insan kırsaldan şehirlere göç ediyor. Toplumsal isyan ve kriz tam da bu göç alan şehirlerde başlıyor.'' Hilal Alkan: ''Türkiye bir göç geçiş noktası olarak yoğun bir şekilde Afrikalıların da bulunduğu bir ülke. Afrikalıların göç etmeklerinin, iklim değişikliğiyle çok ilgisi var.''